هنر فرش بافی در ایران و جهان

مقدمه

هنر ساخت فرش، احتمالا از  هزاران سال پیش در دشت های آسیای مر کزی ظهور پیدا کرده و  گسترش یافته است. عشایر از آن برای محافظت خود در برابر سرمای زمستان استفاده می کردند، چرا که استفاده از آن به عنوان پوشش، نسبت به پشم گوسفند آسان تر بوده است.

همچنین در همان دوره از آنها برای تزئین چادرهای عشایری استفاده می کردند. موادی که برای تولید تار و پود استفاده می شدند از پشم گله های بز و گوسفند تهیه می شدند.

اختراع دستگاه بافندگی

دار قالی افقی

دستگاه بافندگی یا همان دار ، در ساده ترین فرم ، از دو میله چوبی که به زمین محکم شده اند، ساخته شده است. و بین آنها تارها بسته شده اند. دستگاه های بافندگی افقی، که امروزه عشایر هنوز هم از آن استفاده می کنند، به راحتی قابل خم شدن هستند و به سادگی قابل جا به جایی از جایی به جای دیگر هستند، که این خصوصیات از مزایای آنها محسوب می شود.

الگوی فرش

الگوهای این فرش های اولیه ترکیبی از نقوش هندسی و منحنی شکل است.

فرش های دست بافت از مواد ناپایدار ساخته می شوند و تعداد اندکی از نمونه های باستانی آن وجود دارد. قدیمی ترین فرش شناخته شده، در سال 1974 در سیبری پیدا شده است. بعد از یافتن فرش در محل کشف آن، به نام Pazyryk-carpet  یا  Gorny Altai carpet نامگذاری شده است. ابعاد این فرش 183*200 سانتیمتر مربع است و تراکم گره آن در حدود 360.000  گره در هر متر مربع می باشد که مقدار بسیار چشمگیری است و همچنین این فرش از تمام فرش هایی که امروزه در فروشگاه ها دیده می شوند تراکم گره بیشتری دارد.

طرح و نقش این فرش بسیار جالب است، وسط این فرش از طرح روبان هایی تشکیل شده است ، در کناره های داخلی آن، شما شاهد صفوف منظمی از گوزن ها هستید و در کنار های بیرونی آن نقش هایی از سربازان سوار براسب وجود دارد. این فرش احتملا، در حدود 400 سال پیش از میلاد مسیح در ایران یا ارمنستان بافته شده است که آن را به صورت کاملا منجمد در تکه ای از یخ پیدا کرده بودند.

فرش را می توانید در The State Hermitage Museumدر سنت پترزبورگ روسیه مشاهده کنید.

فرشبافی در قرن های مختلف

فرش اردبیل

در قرن شانزدهم، در دوره حفاظت از امپراطوری ها، هنر فرش در دو کشور ایران و هند به صورت فنی و هنری توسعه پیدا کرد. برای مثال در کارگاه های دربار. در این دوره ، با شکوه ترین و معروف ترین فرش در جهان، یعنی همان فرش اردبیل، بافته شده است که اکنون می توان آن را در Victoria and Albert Museum  در لندن مشاهده کرد. ابعاد این فرش 534*1152  سانتیمتر مربع است که احتمالا به وسیله (مقصود) در شهر کاشان در ایران بافته شده است.

قدمت این فرش به سال 946  بعد از اسلام، یعنی سال 1539 بعد از میلاد مسیح برمی گردد. این فرش به دستور شاه طهماسب، برای مسجد شیخ صفی توسط پنج بافنده تولید شده است، که بافت آن حدود سه سال به طول انجامیده است.

در واقع، در ابتدا دو فرش موجود بوده است که یکی از آنها برای ترمیم دیگری استفاده شده است. فرش ترمیم یافته را می توان در Victoria and Albert Museum در لندن مشاهده کرد. و از تکه های باقیمانده از فرش دیگر می توان در The Los Angeles County Museum،  در آمریکا بازدید کرد.

این فرش از گره های ایرانی، پرزهای پشمی و تار و پودهایی از ابریشم ساخته شده است با تراکم گره ای به تعداد 518.000 گره در هر متر مربع. این فرش در قرن نوزدهم میلادی به منظور پرداخت هزینه تعمیر مسجد بزرگ اردبیل (شمال ایران) فروخته شد.

در The Museum of National Antiquities در سوئد، می توانید فرش ماربی (Marby Carpet) را مشاهده کنید. این فرش در اوایل قرن پانزدهم میلادی در ترکیه بافته شده است و از یک روستای کوچک به نام ماربی (Marby) به سوئد آورده شده است.

احتمالا مهمترین و قدیمی ترین گنج در قلعه استکهلم، قالی شکار ایرانیان، از اواخر قرن شانزدهم میلادی است. این فرش احتمالا از مقر فرمانروایی Holstein-Gottorp  به عنوان بخشی از جهیزیه ملکه بعدی   Hedving Eleonoras قبل از ازدواجش با کارل گوستاو دهم (Carl X Gustav)، به سوئد آورده شده است.

[ratings]