“فرش دست بافت به عنوان محصولی سرمایه محور در نظر گرفته می شود، زیرا برای سال ها استفاده می شود و سپس به قیمت های بالاتر فروخته می شود.”
ایران یکی از قدیمی ترین تولید کنندگان و بزرگ ترین تاجر فرش دستبافت جهان است.
فرش های دستبافت ایرانی از نظر کیفیت ، تنوع و طراحی در مقایسه با همتایان خود ، در بازارهای جهانی بی نظیر هستند.
با این حال ، فقدان برنامه ریزی و مدیریت ضعیف در ترویج این گنجینه ی بازمانده از این صنعت ، فرشبافی را از دستیابی به پتانسیل واقعی خود و کسب جایگاه ارزشمند خود در سطح بین المللی ، باز می دارد .
در نمایشگاه فرش ایران که با حمایت مالی مرکز دائمی فرش تهران برگزار شد ،خبرنگار ما با هدف بررسی مشکلات و موانع موجود در صنعت فرش دستبافت تهران ، با حمید کارگر رئیس مرکز ملی فرش ایران ،مصاحبه کرد .
این نمایشگاه که در روز ۲۳ اوت افتتاح و تا ۲۹ اوت ادامه خواهد داشت ، یکی از معتبرترین رویدادهای مربوط به فرش های دستبافت جهان است .
کارگر، INCC را به عنوان یک سازمان دولتی غیر انتفاعی معرفی کرد که در سال ۲۰۰۳ برای ایجاد سیاست ها و حمایت از صنعت فرش دستبافت ایران تاسیس شد .
این مرکز متشکل از سه بخش اصلی است . دپارتمان آموزش که دوره های تخصصی برای همه فعالان درگیر در زنجیره تولید فرش ارائه می دهد. جدای از اجرای تحقیقات بنیادی و کاربردی در این زمینه ، به اداره تولید و تسهیل و بهبود تولید به علاوه حمایت از بازیگران این صنعت کمک می کند .
بخش بازاریابی راه های گسترش بازارهای صادرات و افزایش فروش از طریق تبلیغات و برگزاری نمایشگاه داخلی و خارج از کشور را بررسی می کند .
ریشه های تاریخی
کارگر گفت که صنعت نساجی ایران باستانی است . قدیمی ترین فرش موجود در جهان ، پازیریک (Pazyryk) نام دارد که به ۲۵۰۰ سال پیش بر می گردد که همزمان با دوران امپراتوری هخامنشیان بود .
امروزه زیبایی آن را می توان در موزه عزلت در سن پترزبورگ ، روسیه ، مورد تقدیر قرار داد .
وی افزود : ” رنگ های پیچیده و طراحی آن ها نشان می دهد که فرش بافی باید حداقل ۵۰۰ سال قبل از تبدیل به سطح پازیریک ، وجود داشته باشد .”
در نتیجه تخمین زده می شود که فرش بافی در ایران حدود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد .
در حال حاضر ، بسیاری از نمونه های زیبای فرش های ایرانی در موزه های معروف دنیا نگهداری می شوند و به عنوان سفرای فرهنگی ایران خدمت می کنند .
تولید – ایجاد شغل
یکی از ویژگی های فرش دستبافت ایران تنوع ذهنی آن است . این مقام گفت که فرش بافته شده توسط عشایر لر ، قبایل بلوچ و ترکمن ها کاملا ً با سبک ، رنگ و طراحی متفاوت هستند .
هنر بافت فرش در سراسر کشور به اجرا در می آید . همه استان ها فرش را براساس سبک و سلیقه خاص خود می بافند .
گفته می شود که استان های دیگر در این زمینه از جمله آذربایجان شرقی ، اصفهان ، فارس ، مرکزی ، یزد ، خراسان رضوی و خراسان جنوبی به عنوان معروف ترین ها شناخته می شوند .
کارگر گفت : ” در حال حاضر ، ایران یک میلیون کارگر فرش دارد که ۷۰۰، ۰۰۰ نفر آن ها تمام وقت کار می کنند” و توضیح داد که با در نظر گرفتن فعالیت های مرتبط ، از جمله ریسندگی ، رنگرزی ، تعمیر ، فروش و صادرات ، تعداد افرادی که در این صنعت به کار گرفته می شوند واقعا ً بالا است .
او تاکید کرد که بیش از ۲۰ رشته مربوط به فعالیت ها در این صنعت وجود دارد.
سالانه حدود ۳ میلیون متر مربع فرش های دستبافت خانگی در ایران تنیده می شوند ، که دو سوم آن ها صادر می شوند و یک سوم به تقاضای داخلی می رسد .
سرمایه گذاری کم وارزان
او گفت : ” در این صنعت ، شما می توانید با کم ترین میزان سرمایه گذاری شغل ایجاد کنید؛ شما می توانید یک دستگاه بافندگی ایجاد کنید و مواد خام را با ۵۰ – ۱۰۰ میلیون ريال ( ۱، ۳۰۲ – ۲، ۶۰۵ دلار ) تهیه کنید ، اما محصول نهایی ارزش افزوده بالایی خواهد داشت .”
کارگر معتقد است که ایجاد این شغل به طور کامل تمیز است ، به این معنی که محیط آن سازگار با محیط زیست است .
به عبارت دیگر ، هر کس می تواند به سادگی آن را انجام دهد . هیچ هزینه نجومی وجود ندارد و محصولات نهایی می توانند صادر شوند.
قیمت های نهایی مستقیما ً با دستمزد ها مرتبط هستند . اگر چه حقوق بافندگان فرش در ایران زیاد نیست ، اما در مقایسه با دستمزدها در کشورهای رقیب خود ، هند و پاکستان ، بالا در نظر گرفته می شوند.
بنابر این ، فرش های ایرانی معمولا ً دارای قیمت های بالاتر هستند و گاهی سه برابر قیمت مشابه از کشورهای دیگر فروخته می شوند.
سرعت بافت ، نوع فرش ، اندازه فرش ، مقدار زمانی که صرف بافندگی ، پیچیدگی و تراکم فرش می شود سطح دستمزدها را تعیین می کند .
تاثیر مواد خام بر قیمت نهایی در مقایسه با دستمزدها ، قابل توجه نیست چون بیشتر مواد خام در داخل عرضه می شوند . شهرهای ، کرمان ، کرمانشاه و مشهد ، پشم فراوانی را عرضه می کنند . پنبه و رنگ های گیاهی نیز به وفور در ایران در دسترس هستند . با این حال ، بخش هایی از الیاف مورد نیاز از استرالیا و نیوزلند وارد می شوند . واردات ابریشم نیز از چین و چند کشور دیگر تامین می شود .
نیروی محرک صادرات
قالی ایرانی مدت زیادی است که سهم قابل توجهی در صادرات غیر نفتی داشته است .
ایران بزرگ ترین صادرکننده فرش دستبافت با ۳۰ % سهم در بازارهای جهانی است .
در بازارهای خاص ، فرش های دست دوم مشتریان خود را دارند ، زیرا ارزش آن گرانتر و بیشتر افزایش می یابد .
به طور متوسط ، ایران سالانه ۳۰۰ میلیون دلار فرش دستبافت را صادر می کند . سال گذشته ، صادرات به ۸۰ کشور در حدود ۳۵۹ میلیون دلار درآمد داشت . ایالات متحده وارد کننده اصلی فرش های ایرانی بود که بالغ بر ۹۰ میلیون دلار بود .
صادرات به امارات
کارگر توضیح داد که صادرات به امارت متحده عربی پس از ۵ تا ۶ سال صادرات ” صفر ” به این کشور به دلیل ممنوعیت اعمال شده بر واردات فرش های ایرانی در سپتامبر ۲۰۱۰ ، شدت یافته است .
تاثیر تحریم ها بر بازار فرش
در نتیجه تحریم های بین المللی اعمال شده بر ایران بر سر برنامه هسته ای ایران ، صادرات فرش دستبافت ایران به میزان قابل توجهی کاهش یافت .
از آنجا که آمریکا به طور سنتی یکی از مشتریان برجسته فرش دستبافت بوده است ، از دست دادن چنین بازار بزرگی به شدت به صادرات فرش دستبافت آسیب رسانده است .
تحریم ها در ژانویه ۲۰۱۶ به عنوان بخشی از یک معامله هسته ای در کشور که سال گذشته با قدرت های جهانی امضا شده بود، برداشته شد . در عوض ، ایران موافقت کرد تا دامنه فعالیت های هسته ای خود را محدود کند .
به گفته کارگر ، صادرات مستقیم از ایران به آمریکا در فوریه ۲۰۱۶ ادامه دارد .
کارگر با اشاره به عوامل دیگری که به صنعت فرش دستبافت ایران آسیب می رساند گفت که تحریم های اقتصادی تعداد صادرکنندگان ایران را افزایش داده است ، چرا که هزینه های آن ها افزایش یافه است.
تاثیر سیاست بر بازار فرش
رکود اقتصادی در اروپا ، تغییر سبک زندگی در بازارهای صادراتی ایران ، تبلیغات خوب رقبا در بازارهای جهانی و ناآرامی سیاسی در کشورهای عربی ، تقاضا برای فرش های ایرانی را تضعیف کرده است . با این حال کارگر گفت که با حذف تحریم ها همه چیز در حال بررسی است .
اداره گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که روند رو به رشد صادرات فرش ایران در سال مالی جاری (۱۸ مارس ) ، به عنوان ۸۹ میلیون دلار فرش دستبافت در طی چهار ماه تا ۲۲ ژوئیه ، با نشان دادن ۷.۳ درصد افزایش در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته ، متحمل شده است .
رئیس این مرکز اشاره کرد که هند ، پاکستان ، ترکیه ، نپال ، افغانستان و چین رقبای اصلی در بازار فرش دستبافت جهانی هستند .
بازاریابی و تبلیغ بدون شک برای گسترش بازارها و یا هر کسب وکار دیگری حیاتی هستند .
کارگر گفت : ” با توجه به این واقعیت که فرش ایرانی میراث فرهنگی و هنری ما و سفیر ما در کشورهای دیگر با پتانسیل ایجاد شغل عالی است ، بسیاری از سازمان ها در این کشور باید در نظر داشته باشند که وقت خود را اختصاص دهند تا فرش های دستبافت ایران را تبلیغ کنند .اما متاسفانه این اقدامات تا کنون موثر نبوده اند .”
پذیرایی طیف گسترده ای از سلیقه ها
مسجد شیخ زاید در امارات متحده عربی موطن بزرگ ترین فرش های دنیاست.
این شرکت با استفاده از ۳۸ تن پنبه و پشم ، ۱۲۰۰ کارگر را از نیشابور در استان خراسان رضوی در زمینه صنایع دستی به مدت یک سال و نیم با طرح های هنرمند ایرانی علی خالقی به خدمت گرفته است. محصول نهایی که در سال ۲۰۰۷ در زمان افتتاح مسجد رونمایی شد ، ۲ / ۲ میلیارد گره ، و وزن ۱۲ تن را پوشش می دهد.
قاره آمریکا
” آمریکایی ها معمولا ً به دنبال اقتصادی ترین و ارزان ترین هستند و گاهی از فرش های ایرانی استفاده می شوند. ژاپنی ها معمولا ً از فرش های ظریف تقاضا می کنند. کشورهای عربی به فرش های بزرگ با رنگ های گرم علاقه دارند . کارگر گفت : ” هر بازار سلیقه خود را دارد و خوشبختانه ما برای هر سلیقه پاسخی داریم . “
اتحادیه اروپا
آمریکا و بیشتر کشورهای اروپایی به ویژه ایتالیا ، انگلیس ، سوییس ، فرانسه و آلمان و همچنین برخی از کشورهای عربی و ژاپن بازارهای سنتی برای فرش های ایرانی محسوب می شوند.
از سوی دیگر ، برخی از مشتریان قالی های ایرانی روسیه ، چین ، آفریقای جنوبی و برزیل هستند .
آسیا
آلمان ، امارات متحده عربی و پاکستان نیز وارد کنندگان اصلی فرش های ایرانی هستند . با این حال ، این کشورها همیشه مصرف کننده محصول به خودی خود نیستند ، زیرا تمایل دارند که محصولات را به کشورهای دیگر منتقل کنند .
این مقام با اشاره به این باور عمومی که فرش های دستبافت همیشه گران و مقرون به صرفه هستند ، گفت : ” فرش از نظر قیمت متنوع است . ما می توانیم فرش های دستبافت اصیل ، خوب و مقرون به صرفه [ و همچنین گران ] را ارائه کنیم ؛ بنابراین ، این باور لزوما ً درست نیست .”
فرش دستبافت به عنوان محصولی سرمایه محور در نظر گرفته می شود زیرا برای سال ها استفاده می شود و سپس به قیمت های بالاتر فروخته می شود. بر عکس ، فرش های ماشینی محصولات مصرفی هستند .
